motocykl douglas
Firma Douglas Engineering Company została założona w 1882 roku przez
dwu Szkotów braci Williama i Edwarda Douglasów - firma początkowo nie
miała nic wspólnego z motocyklami aż do 1907 roku, wcześniej prowadząc
zakład kowalski. W pobliskim Bristolu miasteczku Kingswood pracował Joseph
Barter, założywszy Ught Motors Ltd. Opracował on jednoślad wyposażony w
mechaniczny silnik. Był prototyp, myśl techniczna, projekty ze strony
Bartera oraz potencjał produkcyjny i pieniądza na inwestycje ze strony braci
Douglasów. Z małżeństwa obu spółek zrodził się w 1907 roku pierwszy
motocykl firmy Douglas - posiadał silnik typu bokser, tak jak wszystkie
późniejsze dwucylindrówki Douglasa. Firma nie wytwarzała innej jednostki
napędowej, co najwyżej zmieniając układ ułożenia silnika - poprzeczny lub
wzdłużny. Taki, dwucylindrowy bokser miał dirt-trackowy model Douglas DT.
Firma z Bristolu fortuny dorobiła się podczas I wojny światowej
dostarczając dla wojska 25 tysięcy maszyn. Po roku 1919 Douglas z
sukcesem powrócił na rynki cywilne, będąc już jednym z najznaczniejszych
producentów motocykli na wyspach. W historii spółki były i upadki: pierwszy
poważny krach nastąpił w 1925 roku, gdy firmę dopadły problemy podatkowe.
Dwa lata później zakład strawił pożar. W 1931 roku w wyniku rodzinnych
nieporozumień firma
została sprzedana, lecz powróciła na rynek już rok później jako Douglas
Motor 1932 Ltd. Po roku znowu upadła, aby odrodzić się pod nazwą William
Douglas Bristol Ltd. Firma jednak szybko została kupiona przez British
Aircraft Company 1936 r., aby następnie stać się częścią grupy Aero Engines
Ltd.
Po II wojnie światowej reanimowano wytwórnię produkując motocykl pod
nazwą Douglas Kingswood Ltd., ale daleko było od przedwojennych lat
świetności. Produkcję kontynuowano do lat pięćdziesiątych, by w roku 1957
definitywnie zakończyć działalność. Lata 20-te były dla firmy najlepszym
okresem. Wprowadzono do produkcji (1921 r.) model 51 z silnikiem o
pojemności 494 cm3, w nowoczesnym "kwadratowym" (skok równy średnicy tłoka,
68 mm) układzie korbowo-tłokowym, oraz długoskokowy 52 o pojemność 733 ccm.
W 1923 roku do produkcji weszły modele górnozaworowe z serii RA
(zdjęcie poniżej z lewej) skonstruowane przez Lesa Bayleya, najbardziej
znane i cenione maszyny Douglasa. Właśnie te maszyny pojawiły się na
dirt-trackowych torach na długo przed angielską premierą w King's Oak
Speedway. Model Douglas RA zawodnicy używali głównie w Australii toteż był
on protoplastą specjalnego modelu przeznaczonego do żużla, wyprodukowanego w
1928. Zawodnicy cenili sobie specyficzne cechy motocykla - nisko osadzony
środek ciężkości, dużą moc i przyspieszenie, a nade wszystko łatwość
sterowania motorem i wprowadzania go w kontrolowany poślizg na wirażach.
Model
Douglas RA przyczynił się do rozwoju specjalne dostosowanych konstrukcji
do dirt-tracka. Sugestie zawodników kierowane do konstruktora Johna Douglasa
doprowadziły do zaprojektowania ramy, która była połączeniem wcześniejszych
dwóch modeli Douglasa - R.A i OC . Prototyp nowego modelu jako pierwszy
testował na torze w Manchesterze Stewie St.George. Dalszym pracom
konstrukcyjnym poddany był silnik, gdzie starano się zwiększyć moc. W
pracach tych Johna Douglasa wspierała dwójka współpracowników - Fred Dixon i
Rex Judd.
Na przełomie roku 1927 i 1928 rozpoczęto Douglas DT seryjną produkcję -
model Douglas DT (Dirt Track Douglas) okazał się tak dużym zainteresowaniem
i był na tyle udany, iż wkrótce klientom na zamówiony egzemplarz przyszło
sporo czekać. Zakłady Douglasa nie nadążały z rosnącymi lawinowo
zamówieniami.
Douglas
DT (na zdjęciu z prawej) był więc pierwszym w historii sportu żużlowego motocyklem
fabrycznie przystosowany do wyścigów na torach o luźniej nawierzchni, który
trafił do seryjnej produkcji.
Na torach żużlowych pojawił się w 1929 roku i szybko znalazł uznanie wśród
zawodników. Sprzedano ponad 1300 egzemplarzy.
Posiadał dwucylindrowy silnik o pojemności 496 ccm i mocy 27-32 KM w układzie
"bokser".
Motocykl ten mimo iż w swoim czasie zdominował żużlowy rynek motocykli,
jak się później okazało nie był najszczęśliwszym rozwiązaniem. Stosunkowo
wysoko jak na "żużlówkę" umiejscowiony środek ciężkości powodował że zawodnik musiał bardzo
mocno stawiać swoją masą przeciwwagę dla siły odśrodkowej, co powodowało, że
noga zawodnika była ciągnięta za motocyklem, a jeździec czasami wręcz
podpierał się kolanem.
Zanim jednak motor trafił do seryjnej produkcji w roku 1928, po zebraniu
pierwszych doświadczeń z eksploatacji, dokonano jeszcze kilku poprawek
konstrukcyjnych. Motocykl z bliźniaczym silnikiem miał bardzo nisko
umiejscowiony środek ciężkości - ułatwiało to prowadzenie maszyny po
licznych wybojach i dziurach rozjeżdżonych torów, uzupełnionej jednostka
napędową ze sporą mocą.
Silnik o pojemności 494 cm3 (opcja z silnikiem 350 cm3 powstała w
roku 1928, ale ostatecznie nie znalazła się ona na produkcyjnej taśmie)
posiadał dwa ustawione na przeciw cylindry odlewane z żeliwa - układ bokser.
Standardowy silnik osiągał moc 27 KM (19,86 kW). Osadzony w bardzo
charakterystycznej ramie, którą ze względu na kształt nazwano "łabędzią
szyją". Całość uzupełniono wielkimi kołami o średnicy 28 cali.
Silnik w ramie ułożono wzdłużnie, skrzynię biegów ulokowano by uzyskać jak
najmniejszy możliwy rozstaw między osiami kół. Za dostarczenie mieszanki
odpowiedzialne były dwa gaźniki Amac lub Binks z aluminiowymi filtrami
powietrza. Drgania przedniego widelca tłumik centralny amortyzator. Zbiornik
paliwa mieścił 2 galony paliwa. Napęd na tył przenoszony był za pomocą
trzystopniowej skrzyni biegów.
Podstawowy Douglas z dirt-trackowych modeli na rynku był jednym z
najdroższych. Dodatkowo, za specjalną opłatą silnik tuningowano i
podwyższano moc do 32 KM (23,53 kW), a prace te osobiście nadzorował jeden z
głównych inżynierów i konstruktorów - Freddie Dixon. Jedno z pierwszych
zamówień do Douglasa przyszło od AJ. Huntinga (wielkiego konkurenta
J.Hoskinsa) - jednego z dwójki wielkich promotorów z Australii -
zapobiegliwy i jednocześnie ufny w intensywny wzrost popularności i
zainteresowania nowym sportem w Anglii - zamówił 50 sztuk motocykli.
Zabiegiem ty, chciał uzyskać przewagę nad konkurentem i wzmocnić swoją
pozycję jednego z głównych organizatorów i promotorów dirt-tracka. Mimo
sporej konkurencji na rynku, Douglasy na żużlowych torach panowały przez
ponad 3 lata - erę konstrukcji z Bristolu przerwał dopiero czterozaworowy
Rudge.
Dwójka promotorów A.J.Hunting i Jack Nelson organizowała w tym czasie
tourne angielskich zawodników w Amerce Południowej Głównie ze względów
widowiskowych mających wzmóc promocję dirt - tracka, preferowali oni silniki
z bliźniaczymi cylindrami (wydobywający się hałas z pracujących
siników-bokserów był jednym z elementów widowiska), mimo że zawodnicy
odnosili sukcesy na Rudgach i Japach. Z oczywistych względów postawiono na
konstrukcje z Douglasa bowiem zbliżone konstrukcyjnie
Scotty i
Jamesy były bardzo trudno
dostępne, poza tym sukcesy na Scocie odnosił tylko Frank Varrey.
Tym
samym min. bracia Langton (Eric i Olivier) zostali zmuszeni do
reaktywowania swoich byłych motocykli - z dostępnych części szybko
poskładali Douglasy. Bazą dla odrodzonego motocykla dla Erica Langtona
był model TT wraz z częściami z DT. Złożony egzemplarz był nieco krótszy od
standardowego DT.
Model Douglas a'la Langton posiadał przednie kolo o średnicy 23
cali, a tylne 22 cali. Znakomite osiągi silnik otrzymał poprzez zastosowanie
innego kształtu krzywek. Oprócz Franka Varey'a, który wierny pozostał
Scottowi wszyscy inni zawodnicy, którzy brali udział w południowo -
amerykańskim tourne używali Douglasów: Bob Harnson, Frank Goulden, Dick Wise,
Buzz Hibberd, Sprouts Elder, Max Grosskreutz, Roberto Sigrand, Arthur i
Hubert Jarvis, Ivor Creek oraz Dusty Haigh. Podczas turniejów na innym,
zmodyfikowanym Douglasem jeździł Rochard Sigrand, który zaskakiwał swoimi
sukcesami. W swoim motocyklu używał specjalnego wałka rozrządu,
skonstruowanego przez ojca - inżyniera.
Po zakończonym tourne Eric Langton szybko wrócił do Roudga, a później
Japa. W pierwszym oficjalnym finale
IMŚ mistrzowski tytuł przegrał bonusowymi punktami. Nigdy nie zaprzestał
doskonalenia silników - swojego Japa ulepszał niemal przez całą dalszą
karierę. W rodzinnym duecie rolę mechanika i konstruktora odgrywał głównie
brat Olivier. Patentem braci były min. przednie widełki wyposażone w
amortyzatory - pomysł sprzedali firmie Roudge. Po zakończeniu zawodniczej
kariery Olivier Langton został cenionym mechanikiem i konstruktorem.
Uboczną produkcją F.Dixona były modele Douglas Red Devil, które
pojawiły się w roku 1930. Tzw "Czerwony Diabeł" w odróżnieniu od
standardowych modeli DT posiadał zmieniony układ rozrządu i zwiększoną
kompresję. Wyprodukowane w niewielkiej ilości motocykle posiadały węższy
bak, a dodatkowo elementy motocykla były niklowane i malowane na czerwono.
Źródło:
Zdjęcie i opis pochodzi z książki
Dirt - Track
żużel lat przedwojennych
Henryk Grzonka;
"Speedway mała encyklopedia" 1996
