Pierwszy polski motocykl został skonstruowany w 1932 roku przez inż. T. Rudawskiego, a jego produkcję podjęły w tym samym roku Centralne Warsztaty Samochodowe (CWS) w Warszawie. Był to motocykl "Sokół", wyposażony w silnik czterosuwowy, dwucylindrowy 995 cm sześciennych, o mocy 21 KM i prędkości jazdy 105 km/h.
W 1935 roku powstaje jego odmiana "Sokół 600 RT", o pojemności 575 cm
sześciennych, a w 1936 roku rozpoczęła się produkcja motocykla "SHL"
Motocykle Sokół 1000 i 600 były najbardziej znanymi polskimi motocyklami
przed wojną, stanowiły etatowe wyposażenie wojska. Tuż przed wojną
wprowadzono jeszcze model Sokół 200, wyprodukowany w nielicznej serii.
Dane techniczne motocykli SOKÓŁ
Sokół
1000 M111 (CWS M111)
W 1931 roku - jeszcze podczas produkcji CWS M55 - zadecydowano
o konieczności stworzenia nowego ciężkiego motocykla dla wojska.
Podjęto
prace mające na celu optymalizację M55, by określić jego możliwości pod
względem wprowadzenia do seryjnej produkcji. Pomimo panującego kryzysu
gospodarczego PZInż. (Państwowe Zakłady Inżynierii), w którego skład
wchodziły Centralne Warsztaty Samochodowe (CWS), mogły pracować
nieprzerwanie. Pozwalały na to dotacje państwa chcącego pozyskać pojazd
przeznaczony specjalnie do celów wojskowych.
Wytwarzany na taśmie produkcyjnej Sokół 1000 przechodził wiele testów.
Silniki docierano najpierw na zimno, następnie na gorąco; co dziesiąta
jednostka napędowa trafiała na hamownię w celu sprawdzenia parametrów i ich
ewentualnej korekcji. Pojazdy dodatkowo poddawano próbom drogowym na
dystansie 25 km po czym usuwano usterki, myto, dokonywano odbioru
technicznego i odstawiano do magazynu w celu sprzedaży.
Sokoły 1000 brały udział w międzynarodowych rajdach długodystansowych,
odnosząc sukcesy. Usterki weryfikowano podczas produkcji.
Przez sześć lat (do ewakuacji zakładów 3 IX 1939 r.) bez większych zmian
produkowano CWS M111 - polskiego Sokoła służącego głównie wojsku, policji,
poczcie.
Przez lata największy z polskich motocykli obrósł w piórka, powstało
wiele legend i teorii na temat tego specyficznego bądź co bądź motocykla.
Doprowadziło to do tego, iż obecnie CWS M111 stał się pożądanym ale i drogim
okazem kolekcjonerskim.
Silnik:
typ: czterosuw chłodzony powietrzem
liczba cylindrów: 2
układ: widlasty
pojemność skokowa: 995 cm3, średnica x skok tłoka: 83 x 92
stopień sprężania: 5:1
moc maksymalna przy obr/min: 22 KM przy 4000 obr/min
zasilanie: gaźnik Zenith MC 22
smarowanie: pompą mechaniczną z ręcznym wspomaganiem lub
obiegową.
prądnica: Bosch RD lub Era RD 6V 45W
akumulator: ZAT Tudor 6V 20 Ah
zapłon bateryjny: rozdzielacz Bosch lub przerywacz Magnet z
dwuiskrową cewką
Przeniesienie napędu
Silnik - sprzęgło: skośne koła
zębate
sprzęgło: wielotarczowe, mokre, sterowanie nożnie
skrzynia biegów: trzystopniowa z ręczną zmianą
napęd tylnego koła: łańcuch
Podwozie
rama: podwójna, rurowa, zamknięta
zawieszenie przednie: widelec trapezowy typu HD
zawieszenie tylne: sztywne
hamulce: bębnowe, mechaniczne także na kole wózka
Wymiary
długość z wózkiem: 2270 mm
szerokość z wózkiem: 800 mm
wysokość z wózkiem: 1135 mm
rozstaw osi: 1464 mm
Masa
masa bez wózka: 270 kg
masa z wózkiem: 375 kg
dopuszczalna masa całkowita: 655 kg
Pojemności
zbiornik paliwa: 20 l
zbiornik oleju: 3 l
Dane eksploatacyjne
prędkość maksymalna: 100 km/h
zużycie paliwa: 7,5 l/100 km
zużycie oleju: 0,3 l/100 km
Inne:
główny konstruktor: inż. Zygmunt
Okołów
konstruktor przyczepy bocznej: inż. Stanisław Panczakiewicz
wyprodukowano: ok. 3400
cena: 4200 zł w 1935 r.
Sokół 600 RT M211
Sokół 600
z 1935 roku zbudowany był wyłącznie z elementów pochodzenia krajowego (z
wyjątkiem łożysk tocznych) zaś przeważająca większość podzespołów - w tym
obok silnika także rama i jej osprzęt - pochodziły z poznańskiej wytwórni, a
produkcją zajmowały się Państwowe Zakłady Inżynierii . Konstruktor
Rudawski, absolwent Politechniki Lwowskiej w
ramie typu trapezowego, resorowanym centralną sprężyną, był umieszczony
jednocylindrowy silnik dwusuwowy o pojemności 98 cm i mocy 3 KM przy 3500.
obr/min. Produkcja dla właściciela z uwagi na bardzo małe moce produkcyjne
była mało opłacalna. Malcherek za namową kolegi z poznańskiego klubu "Unia"
Adama Paczkowskiego, zdecydował się na produkcje tylko silników
motocyklowych. Kompletne motocykle,
konstrukcyjne zbliżone do SM miały być powstawać w kooperujących
wytwórniach: Poznańskiej Wytwórni Rowerów Braci Nowaczyk, "Automatyk"
Ignacego Lemańskiego. Dalszy rozwój przerwał wybuch II wojny światowej.
Nie obeszło się też bez dość oryginalnych pomysłów popularyzowania polskiego
sprzętu. W 1935 roku dwa polskie motocykle Sokół 600 prowadzone przez
Tadeusza Rudawskiego i mec. Jurkowskiego wjechały na szczyt Kasprowego
Wierchu. Podobny wyczyn powtórzono rok później, kiedy to trzy motocykle
Sokół (dwa modele 600 i jeden 200) prowadzone przez Tadeusza Herynga, Józefa
Jakubowskiego i Józefa Dochę osiągnęły jeden z najpopularniejszych
tatrzańskich szczytów..
Oznaczenie (SOKÓŁ 600RT M211):
600 - od pojemności silnika (579 cm³),
R - Rudawski Tadeusz,
T - turystyczny,
M - motocykl,
2 - drugi projekt PZInż (M 111 - CWS jako pierwszy),
11 - oznaczenia rozwojowe.
Produkowany w latach : 1935-1939. Prototyp opuścił Zakłady w
: 1935 roku.
Całkowita ilość wyprodukowanych egzemplarzy: około 1 400 sztuk
Stosowane gaźniki: Amal aż do modelu 1938 włącznie. Począwszy od roku
1939 zastosowano gaźnik firmy Graetzin. Po tej modyfikacji, moc silnika
wzrosła z 15 do 16 KM. Instalacja elektryczna aż do modelu 1938 włącznie,
oparta o system z Magdynem Millera, typ MC Miller Birmingham. Począwszy od
Nr silnika 700, w 1939 roku motocykl został wyposażony w pradorozrusznik
Bosch. Zmiany te zaznaczono w dołączonej do drugiego wydania instrukcji pt.
Opis Motocykla i Wskazówki Obsługi ulotce z pouczeniem, co należy uczynić,
aby uruchomić silnik w przypadku gdy model wyposażony został w
prądnicę-zapalacz Firmy Bosch i akumulator motocykla uległ wyładowaniu.
Cena motocykla, podst.: 2 300,00 zł, cena wózka bocznego: 750,00 zł
(czerwiec 1939). W celu wspierania rozwoju motoryzacji polskiej, władze
skarbowe wprowadziły zasady premiowania przy zakupie pojazdów produkcji
polskiej w wysokości 20% od ceny zakupu, w formie obniżenia podatku
dochodowego.
Dane techniczne motocykla SOKÓŁ 600:
Silnik:
jednocylindrowy, czterosuwowy, bocznozaworowy, chłodzony
powietrzem
Pojemność skokowa: 579 cm³
Średnica cylindra: 83 mm
Skok tłoka: 106 mm
Stopień sprężania: 4,75
Moc max przy 3 800 obr/min: 16 KM
Gaźnik: „Graetzin H26”
Skrzynka biegów: trzybiegowa, wbudowana w blok
Sprzęgło: korkowe, 5-tarczowe, mokre
Napęd: łańcuch
Podwozie
Rama: kołyskowa z rur stalowych
Widelec: trapezowy z ciernymi amortyzatorami drgań i skrętu
Hamulce: bębnowe, przód - ręczny, tył - nożny
Koła: szprychowe, wymienne, 3 x 19
Rozmiar ogumienia: 4,00 x 19
Pojemność zbiornika paliwa: 15 l.
Elektryczność
Instalacja elektryczna: 6 V
Prądnica prądu stałego: zespolona Miller MC1 lub
prądorozrusznik Bosch typ B142B(od nr.silnika 501) lub B145LS2 (od nr.
silnika 1101)
akumulator: Z.A.T. 3R3, 6V 12Ah
Zapłon: iskrownikowy lub bateryjny (od nr. silnika 501)
Reflektor Ø 170 mm: Firma A.Marciniak SA (d.adres: ul. Wronia
23, Warszawa)
Zegarowy wskaźnik prędkości z amperomierzem: Firma E. Romer
Lwów, POLSKA
Wymiary :
Rozstaw osi: 1430 mm
Rozstaw kół z bocznym wózkiem: 1145 mm
Całkowita długość: 2160 mm
Całkowita szerokość bez wózkiem: 780 mm
Całkowita szerokość z wózkiem: 1630 mm
Prześwit: 145 mm
Wysokość siodła od ziemi: 720 mm
Ciężar motocykla: 170 Kg
Ciężar wózka: 85 Kg
Eksploatacja
Zużycie paliwa na 100
km: 4 l. z wózkiem: 5,6 l.
Zużycie oleju na 100 km: 0,1 - 1,2 l.
Prędkość max bez wózka: 110 km/h
Prędkość max z wózkiem: 90 km/h
Najważniejsze osiągnięcia, nagrody i sukcesy motocykla „SOKÓŁ 600” w
konkurencjach z udziałem innych motocykli świata:
1936
Konkurs piękności w Warszawie ─ I nagroda Grand Prix
Raid Gwiaździsty w Łodzi - II nagroda w ogólnej klasyfikacji
Gymkhana w Łazienkach w Warszawie ─ I nagroda
Raid Szlakiem Marszałka Piłsudzkiego. 1 500 km - I nagroda w kategorii
solówek, II i III nagroda w kategorii motocykli z wózkiem
Gymkhana Gordon-Bennett w pierwszym dniu - I i II nagroda, w drugim dniu ─
I, II i III nagroda
Jazda Terenowa w Nadliwiu - I nagroda w ogólnej klasyfikacji, I i II w
swojej kategorii, I i II w kategorii motocykli z wózkami.
1937
Pogoń za Czołgiem ─ I i II miejsce
Raid Szlakiem Marszałka Piłsudzkiego ─ I i II nagroda w kategorii solówek, I
i II nagroda w kategorii motocykli z wózkiem
Raid Motocyklowy przez Góry Świętokrzyskie - I, II, III i IV miejsca w
ogólnej klasyfikacji
Pierwszy Raid Tatrzański - I, II i III miejsca w ogólnej klasyfikacji
Wyścig Terenowy w Nadliwiu - II miejsce w kategorii solówek, I i II miejsca
w kategorii motocykli z wózkiem
1938
Pogoń za czołgiem ─ I nagroda
9-ty Raid Pierwszy Krok Motocyklowy ─ I nagroda
Pierwszy Krok Motocyklowy dla niezrzeszonych ─ II nagroda w kategorii
solówek, II nagroda w kategorii motocykli z wózkiem
Motocyklowy Konkurs Piękności w Automobilklubie Polski ─ Wieka Nagroda
Drugi Raid Tatrzański ─ I nagroda w ogólnej klasyfikacji; I, II i III
nagroda w swojej kategorii
Mały Raid Tatrzański ─ II nagroda w kategorii motocykli z wózkiem
1939
17 sierpnia 1939, ekipa w składzie: Inżynier Tadeusz Rudawski na
motocyklu „Sokół 200”, pracownicy P.Z.Inż., Tadeusz Heryng i Józef
Jakóbowski na dwóch motocyklach „Sokół 600”, zawodnik motocyklowy Józef
Docha z pasażerem Jerzym Brendlerem na motocyklu „Sokół 600”, Nr silnika
1146 oraz piąty uczestnik Mieczysław Kubiak, na motocyklu „Sokół 600”,
ścieżką dla pieszych, poprzez Kuźnice i Myślenickie Turnie, osiągnęli szczyt
Kasprowego Wierchu (1988 metrów nad poziom morza).
Źródło
Powyższe informacje oraz dane techniczne opracowano w oparciu o folder
reklamowy Państwowych Zakładów Inżynierii w Warszawie,
wydanie czerwiec 1939, "Opis motocykla i wskazówki obsługi" motocykla Sokół
600 wydanie II 1938 z poprawkami w 1939
oraz katalog części zamiennych Sokół 600 wydanie 1938.
Sokół 500 M311
Rok produkcji 1938, Państwowe Zakłady Inżynieryjne, Warszawa, Polska.
Silnik górnozaworowy, dwuzaworowy, popychaczowy rozrząd, o pojemności 496
cm3 i mocy 18 lub 22 KM (w wersji RS), z pełnym obciążeniem rozwijał
prędkość 125 km/h. Motocykl ten nie zdążył jednak wejść do produkcji
seryjnej, a szkoda bo w Polsce zmarnowano wystarczająco wiele niezwykłych
konstrukcji...
Sokół 200 M411
O nowej konstrukcji Państwowych Zakładów Inżynierii w Warszawie - motocyklu popularnym z silnikiem o pojemności skokowej mniejszej niż w znanym Sokole 600 RT - przebąkiwano wśród motocyklistów już w początku 1936 roku.
Bezpośrednim powodem do licznych spekulacji na temat oczekiwanego pojazdu, była wypowiedz inż. Tadeusz Rudawskiego, kierownika Działy Motocyklowego Biura Studiów PZInż. ( i znakomitego konstruktora ) stwierdzająca że, niebawem ukarze się na rynku nowoczesna polska „dwusetka", potraktowano jako tani pojazd dla przeciętnego nabywcy. Były co prawda w sprzedaży importowane, nie drogie motocykle małolitrażowe ( tzw. setki ), lecz w specyficznych warunkach krajowej eksploatacji przeważyło zdanie, aby się za nadto nie miniaturyzować.
Owo „niebawem" było jednak określeniem znacznie na wyrost,
bowiem prace konstrukcyjne rozpoczęto dopiero na wiosną 1937 roku,
zaś budowę prototypów ukończono w rok później ( kwiecień 1938 rok). Zgodnie
ze zwyczajami, panującymi w tej fabryce, prototypowe motocykle poddano
wnikliwym badaniom laboratoryjnym i próbnym drogowo-terenowym ( np.
10.000 km jazdy „non stop" jednego z przetestowanych motocykli ),
przeprowadzonymi w zakładzie w obecności głównego konstruktora pojazdu, inż.
Tadeusza Rudawskiego. Badania te umożliwiły oceną zastosowanych rozwiązań
technicznych i wraz z działaniami podjętymi dla usunięcia błędów
popełnionych przy jej opracowaniu, trwały jeszcze w pierwszych miesiącach
1939 roku. Handlowa seria Sokołów 200, bo tak nazwano najmłodsze „dziecko"
inż. Rudawskiego, miała ukazać się w sprzedaży już w lecie. W II kwartale
rozpoczęto przygotowanie podzespołów dla 800 pojazdów, lecz w warunkach
napiętej sytuacji politycznej ze zgromadzonych elementów zdołano
wyprodukować jedynie 78 motocykli, przekazywanych sukcesywnie do sprzedaży,
przy czym ostatni egzemplarz zdjęto z pasa montażowego PZInż. 3 września, a
więc już po wybuchu wojny. Istnieje przypuszczenie, że po ewakuacji fabryki,
którą wraz z częścią załogi opuściły wszystkie gotowe pojazdy, niektórzy
pracownicy montowali nadal motocykle z pozostałych kompletów części i aby
nie wpadły w ręce wroga, wywozili je z terenu zakładu. Podobno działalność
tego rodzaju kontynuowano jeszcze w pierwszych tygodniach okupacji, lecz
ograniczało się to tylko do wynoszenia - mimo kontroli prowadzonej przez
niemieckich wartowników - części i podzespołów opisywanego pojazdu ( a także
i innych motocykli ).
Sokół 200 M 411 był motocyklem turystycznym o nowoczesnej konstrukcji,
opracowanej w taki sposób, by jego przyszły użytkownik miał zapewnione
możliwie najlepsze warunki eksploatacji i naprawy. Z elementów wpływających
bezpośrednio na bezpieczeństwo i komfort jazdy wymienić trzeba przede
wszystkim ramę i zawieszenie. Rama, chociaż zewnętrznie prezentowała się
raczej typowo - podwójna, zamknięta, wykonana z elementów stalowych o
przekroju ceowym, co prawda nie lutowanych, lecz łączonych ze sobą za pomocą
śrub - stanowiła niespotykane dotąd rozwiązanie, którego zalety można było
ocenić w czasie jazdy. Była to mianowicie konstrukcja sprężysta, i to do
tego stopnia, że ugięcie ramy pod siodłem było równoznaczne z zastosowaniem
resorowania tylnego koła!. Pomysł ten został objęty ochroną prawną jako
patent PZInż. Zawieszenie przednie, zrealizowane w sposób tradycyjny jako
widelec trapezowy tłoczony z blachy stalowej, było resorowane centralną
sprężyną o dobrze dobranej charakterystyce i wyposażone w cierne
amortyzatory skoku i kierunkowy o regularnej sile działania. Siodło kierowcy
i bagażnik, przystosowany fabrycznie do mocowania siodła dla pasażera, były
resorowane za pomocą sprężyn, co w połączeniu z powyżej opisanymi elementami
sprawiało, że podróżowanie Sokołem 200 nie było męczące.
Innym interesującym rozwiązaniem, znacznie ułatwiającym naprawę jednostki
napędowej, był sposób mocowania skrzyni biegów o trzech przełożeniach,
zewnętrznie tworzącej z silnikiem jednolity zespół. Obudowa skrzyni była
przykręcona do silnika czterema śrubami, co wykorzystano także do regulacji
luzu łańcucha napędowego za pomocą podkładek dystansowych odpowiedniej
grubości. Rozwiązanie to, jak i zawieszenie jednostki napędowej na tulejach
gumowostalowych ( co likwidowało drgania przenoszone na ramę ) było patentem
PZInż.
Aby zapewnić należytą trwałość przekładni silnik - sprzęgło, z uwagi
na stosunkowo dużą moc i wysokie obroty jednostki napędowej, zastosowano
łańcuch dwurzędowy, nie spotykany w zasadzie w zagranicznych pojazdach tej
klasy. silnik wyposażono także w dwa niezawodne urządzenia niemieckiego
pochodzenia: gaźnik Graetzin KF 205 o średnicy gardzieli 20 mm oraz prądnicę
Noris MLZS 6V - 30W, osadzoną na wale korbowym silnika. Prądnica miała
regulator napięcia i kontrolkę ładowania akumulatora ( 6V - 8Ah ), a w jej
obudowie znajdowała się ponadto cewka zapłonowa i przerywacz. Trzeba tu
dodać, że były to jedynie importowane elementy motocykla.
Silnik Sokoła 200, zbudowany z materiałów wysokiej jakości, należał
do najlżejszych w swojej klasie - ważył tylko 25 kg, zaś cały motocykl o 75
kg więcej ( dla porównania warto podać odnośnie dane popularnej WSK z
silnikiem o pojemności 125 ccm z lat 60 - tych : silnik - 21 kg, kompletny
motocykl 100 kg). Pojazd był ekonomiczny, a więc tani w eksploatacji.
Jednorazowe napełnienie zbiornika paliwa o pojemności 12,5 litra wystarczało
na przejechanie z pełnym obciążeniem ponad 400 km .
Cena motocykla została ustalona na 1320 zł, praktycznie jednak była o
20% niższa, bowiem taką właśnie bonifikatę otrzymywał każdy nabywca
polskiego pojazdu. Suma ta mogła być ponadto rozłożona na określoną w umowie
kupna ilość rat, co sprawiało, że sokół 200 miał być dostępny w zasadzie dla
szerokich warstw miłośników motocyklizmu.
Dane techniczne motocykla Sokół 200 M 411
Silnik
Silnik: dwusuwowy,
jednocylindrowy, napędza koło tylne za pomocą łańcucha.
Średnica cylindra x skok tłoka / pojemność skokowa: 62 x 66
mm / 199,2 ccm
Stopień sprężania: 6,5:1
Moc: 7 KM przy 4000 obr / min
Sprzęgło: mokre, wielotarczowe.
Skrzynia biegów: o trzech przełożeniach, sterowana nożnie.
Zapłon: bateryjny.
Prądnica: Noris 6V - 30W, akumulator: 6V - 8Ah
Zawieszenie
Rama: z kształtowników stalowych o profilu ceowym, podwójna,
zamknięta, sprężysta w płaszczyźnie pionowej (ugięcie ramy pod siodłem
równoważne z resorowaniem tylnego koła ).
Zawieszenie przednie: widelec trapezowy z ciernymi
amortyzatorami skoku i kierunku.
Zawieszenie tylne: sztywne ( funkcję resorowania przejęła
sprężysta rama ).
Ogumienie: Polska Opona Stomil 3,00 x 19" lub 3,50 x 19"
Długość / szerokość / wysokość: 2025 / 680 / 965 mm
Rozstaw osi: 1315 mm
Inne dane
Masa własna: 100 kg
Prędkość maksymalna: 85 km/ h
Zużycie paliwa: 3 l / 100 km
Sokół 125
Sokół 125 był pierwszym motocyklem skonstruowanym w Polsce po wojnie, a jego
produkcję uruchomiono w 1947 w Państwowych Zakładach Samochodowych nr 2 w
Warszawie. Nazwa Sokół nawiązywała do przedwojennych konstrukcji Państwowych
Zakładach Inżynierii (PZInż). Opracowanie projektu rozpoczęło Centralne
Biuro Techniczne, gdzie w warszawskim Wydziale Motocyklowym pod kierunkiem
inż. Stefana Porazińskiego opracowano podwozie oparte na ramie z
ciągnionych rur stalowych wzorowanej na motocyklu DKW RT125, ze sztywnym
zawieszeniem tylnego koła i widelcem trapezowym w zawieszeniu przednim.
W oddziale CBT w Bielsku zespół inż. Fryderyka Bluemke
zaprojektował silnik S01 pojemności 125ccm, wzorowany również na silniku
DKW. Podwozia dla prototypowych
motocykli wykonano w Czechowicach-Dziedzicach a silniki w Ustroniu Śląskim.
Początkowo zamierzano także produkcję Sokoła 125 zlokalizować na Górnym
Śląsku, ostatecznie jednak ulokowano ją w PZS w Warszawie zaś silniki S01
jako produkcję rozruchową wytwarzano przez kilka lat w Zakładach Metalowych
we Wrocławiu-Zakrzowie.
W 1950 zapadła decyzja o zakończeniu produkcji na rzecz rozwoju
ilościowego i jakościowego SHL M04
Źródło
http://pl.wikipedia.org/wiki/Sokół_(motocykl)
http://www.2rp.pl/motocykle/sokol600/index.htm
http://serwisy.gazeta.pl/motocykle/1,56422,2565123.html
http://195.177.196.164/motocykle/index.html?strona=http://195.177.196.164/motocykle/s200.html