PRODUCENCI
Jawa; GM

UŻYTKOWANIE - PARAMETRY
Przekładnie (koła) zębate (zębatki) w speedwayu stosuje się zębatki przednie i tylne obie te przekładnie zaliczyć można do kół zębatych walcowych o zębach prostych. Posiadają one odpowiednie rozmiary. Rozróżnić je można bardzo prosto gdyż zębatka przednia jest zdecydowanie mniejsza od tylnej. Obie przekładnie połączone są łańcuchem, który przenosi napęd z zębatki przedniej umieszczonej w koszyku sprzęgłowym na zębatkę tylną zamontowaną na kole tylnym. Obie zębatki muszą tworzyć oś prostą w przeciwnym wypadku dojdzie do spadania łańcucha dodatkowo muszą być tak zamontowane aby same tworzyły kont prosty z osią koła lub osią wałka sprzęgłowego.

Moment obrotowy silnika przenosi się na tylne koło za pomocą dwu łańcuchów, z których pierwszy o wymiarze 1/2 x 5/16" łączy koło zębate z silnika z kołem zębatym sprzęgła, zaś drugi o wymiarze 5/8 x 1/4" łączy koło zębate wałka zdawczego przystawki sprzęgłowej z kołem zębatym tylnego koła. Tak koło zębate na wale silnika, jak i na tylnym kole są wymienne. Na wale silnika ma się do dyspozycji koła zębate o liczbie zębów 15-20, a na tylnym kole - 58-59-60. Przy stałej ilości zębów na kole zębatym sprzęgła, równej 44, i stałej liczbie 16 zębów na wale przystawki sprzęgłowej, daje to możliwość zmiany całkowitego przełożenia w granicach 7,6 - 10,3.

Moment obrotowy silnika jest przenoszony na tylne koło przez układ czterech kół zębatych. Są to:

koło zębata	ilość zębów	regulacja
na wale silnika	15-20	wymienne
kosza sprzęgłowego	44	niewymienne
wałka zdawczego	16	niewymienne
tylnego koła	58-60	wymienne

Koło silnikowe i koło kosza sprzęgła są połączone łańcuchem rolkowym o wymiarze 1/2 x 5/16", zaś koło zębate wałka zdawczego sprzęgła i koło zębate tylnego koła - łańcuchem rolkowym o wymiarze 5/8 x 1/4". Różna ilość zębów poszczególnych kół i ich połączenie łańcuchem parami pozwala na dowolną (ograniczoną jednak przepisami) zmianę obrotów, ponieważ motocykl żużlowy nie ma skrzyni biegów, zbędnej na tak krótkim dystansie i przy tej geometrii toru. Tę możliwość redukcji obrotów silnika na tylne koło potocznie nazywa się przełożeniem. Zmiana przełożenia ma swoje uzasadnienie w tym, że zawodnik ma do czynienia z torami o różnej nawierzchni, miękkiej lub twardej, wilgotnej lub suchej, o różnej geometrii, długich lub krótkich prostych, o łukach o różnych promieniach. Różna bywa też waga jeźdźca, a więc i opory, jakie musi pokonywać silnik, bywają różne. Aby więc optymalnie wykorzystać moc silnika, należy odpowiednio dopasować przełożenie pomiędzy silnikiem a tylnym kołem motocykla. Uzyskuje się to przez wymianę kół zębatych na wale silnika i na tylnym kole motocykla.

REGULACJA
Sama zębatka nie podlega regulacji, ale dobór odpowiedniego rozmiaru (liść zębów na obwodzie) jest bardzo istotny. Duże przełożenie z tyłu powoduje, że motocykl jest silniejszy ale wolniejszy. Małe daje skutek odwrotny. Stosuje się Rozmiary od kół zębatych tylnych od 54 do 64.
Zawodnik potrzebuje około 10 zębatek w różnych rozmiarach, aby optymalnie dobrać przełożenie do warunków torowych. A dobór właściwego przełożenia nie jest rzeczą łatwą. Możliwe jest, aż kilkadziesiąt różnych wariantów ustalania przełożeń (zębatki przedniej i tylnej). Niektórzy zawodnicy (zwłaszcza młodzi) prowadzą notatki, polegające na zapisywaniu po każdym biegu nazwy toru i stanu nawierzchni, czasu biegu oraz ustawienia zębatek. Pomaga im to w dopasowywaniu się do nawierzchni na obcych torach, w kolejnych zawodach.
Jak widać poprawne przełożenie motocykla wymaga dużego doświadczenia, umiejętności prawidłowej oceny warunków torowych i znajomości silnika. Wielkość przełożenia na każdej parze kół, tj. na parze kół na łańcuchu sprzęgłowym i na parze kół na tylnym łańcuchu, oblicza się przez podzielenie liczby zębów koła napędzanego przez liczbę zębów koła napędzającego. Jeżeli np. mamy na tylnym kole koło łańcuchowe o 60 zębach, a na wałku zdawczym przystawki sprzęgłowej kółko o 16 zębach, to przełożenie na tylnym łańcuchu jest 60/16 = 3,75. Jeżeli na sprzęgle mamy 44 zęby, a na wale silnika 18, to przełożenie silnik - sprzęgło wynosi 44/18 = 2,44. Zatem ogólne przełożenie jest równe iloczynowi przełożeń cząstkowych: 3,75 x 2,44 = 9,15. Dla uproszczenia sobie sprawy i lepszego zapamiętania formułki przyjmujemy zasadę, że przełożenie obliczmy, tworząc ułamek, w którego liczniku mnożymy wszystkie liczby zębów kół napędzanych (ryc. 10), a w mianowniku wszystkie liczby zębów kół napędzających. W tym konkretnym przypadku ułamek będzie wyglądał tak:

Przy doborze przełożenia należy pamiętać, że przechodzenie na przełożenie zbliżone do wartości najmniejszych w wypadku nawierzchni ciężkich powoduje hamowanie silnika, natomiast przy suchej nawierzchni i długich prostych staje się korzystne. Trzeba również pamiętać o tym, że stosowanie zbyt małej ilości zębów na kole wału silnika poważnie utrudnia pracę sprzęgła. Im mniejsze bowiem kółko na wale silnika, tym większy moment jest przekazywany na sprzęgło i tym bardziej może się ono ślizgać.

Zawodnik nie potrzebuje w zasadzie obliczać wartości liczbowych przełożeń. Istotne jest, by potrafił zastosować właściwe przełożenie dla danych warunków torowych. Do tego potrzeba dużego doświadczenia opartego na skrzętnie prowadzonych notatkach. Dla ułatwienia pracy instruktora i dla szkolących się zawodników podaje się poniżej wyliczone już liczby przełożeń dla motocykla JAWA-DT.
Koło zębate przystawki sprzęgłowej - 16 zębów.
Koło zębate kosza sprzęgłowego - 44 zęby

Po każdym zerwaniu łańcucha należy sprawdzić czy zębatki nie są pęknięte, nie mają połamanych zębów i czy nie są porysowane i pogięte. Sprawność przełożenia ma znaczenie z uwagi na to iż, krzywe koła zębate lub z powyłamywanymi zębami nie pozwalają poprawnie prowadzić łańcuchów co w efekcie prowadzi do ich spadania lub zrywania.